“Dồn sức” giải ngân vốn đầu tư công chặng nước rút

Vào cuộc quyết liệt

Theo Bộ Tài chính, đến ngày 31/10/2025, tổng giá trị giải ngân vốn đầu tư công đạt 491.043 tỷ đồng, tương đương 54,4% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Trong đó, vốn ngân sách trung ương giải ngân 167.722 tỷ đồng (39,3%), còn ngân sách địa phương đạt 323.320 tỷ đồng (68%). So với cùng kỳ năm 2024, tỷ lệ giải ngân tăng 3,5%, số tuyệt đối tăng hơn 144.957 tỷ đồng. Đây là tín hiệu tích cực trong bối cảnh hàng loạt khó khăn chồng chất.

Kết quả này có được nhờ sự chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ. Ngay từ đầu năm, hàng loạt hội nghị, công điện, chỉ thị được ban hành, trong đó giải ngân đầu tư công trở thành tiêu chí quan trọng trong đánh giá thi đua của bộ, ngành, địa phương.

Công tác cải cách thể chế tiếp tục là điểm sáng. Hàng loạt văn bản như Nghị định số 275/2025/NĐ-CP, Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP, Nghị định số 254/2025/NĐ-CP được ban hành nhằm tinh gọn thủ tục, phân cấp mạnh mẽ, cắt giảm 33% giấy tờ và rút ngắn đáng kể thời gian thanh toán vốn, đặc biệt với các dự án khoa học công nghệ và chuyển đổi số.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhiều lần nhấn mạnh tinh thần “làm việc nào dứt việc đó”, đồng thời trực tiếp kiểm tra hiện trường, làm việc với các địa phương để tháo gỡ từng vướng mắc. Các Tổ công tác Trung ương và địa phương được xem là “cánh tay nối dài” của Chính phủ, bám sát từng dự án, kịp thời xử lý các điểm nghẽn liên quan đến pháp lý, đất đai, tài nguyên, giải phóng mặt bằng.

Nguồn vốn đầu tư công được dồn lực cho các dự án trọng điểm. Từ đầu năm đến nay, Việt Nam đã hoàn thành 455 km cao tốc, nâng tổng chiều dài lên 2.476 km, hướng tới mục tiêu 3.000 km vào cuối năm. Các dự án lớn như cao tốc Cà Mau - Đất Mũi, các khu tái định cư phục vụ đường sắt tốc độ cao, Sân bay Gia Bình… cũng được khởi công, mở ra không gian phát triển mới cho nhiều vùng miền.

Dù đạt nhiều bước tiến, công tác giải ngân vốn đầu tư công vẫn tồn tại khoảng cách rõ rệt giữa hai nguồn vốn. Trong khi ngân sách địa phương giữ nhịp giải ngân tốt thì vốn trung ương vẫn chậm, giảm 12,2% so với cùng kỳ. Đến tháng 10/2025, cả nước có 24 bộ, ngành và địa phương giải ngân đạt hoặc vượt bình quân chung, song vẫn còn 29 bộ, cơ quan trung ương và 14 địa phương dưới mức trung bình.

Nguyên nhân chậm giải ngân vẫn là “bài ca quen thuộc”: lập kế hoạch chưa sát thực tế, đăng ký nhu cầu vốn chưa phù hợp với năng lực thực hiện  khiến nơi thừa vốn, nơi thiếu vốn; giải phóng mặt bằng chậm do vướng giá đất, nguồn gốc đất hay người dân chưa đồng thuận; nhà thầu và ban quản lý dự án e ngại trách nhiệm, dẫn tới chậm thi công và thanh toán.

Khó khăn khách quan cũng gây ảnh hưởng đáng kể tiến độ giải ngân đầu tư công. Mưa bão, lũ lụt kéo dài tại miền núi phía Bắc và miền Trung khiến nhiều công trường phải dừng thi công vì sạt lở, ngập úng. Vật liệu xây dựng khan hiếm, giá tăng cao khiến các dự án phải điều chỉnh tổng mức đầu tư. Các dự án ODA vốn dĩ phức tạp lại càng kéo dài thời gian do nhiều bước thẩm định từ nhà tài trợ.

Quá trình sắp xếp đơn vị hành chính và chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp cũng tạo ra độ trễ: nhiều xã, phường mới chưa có cán bộ phụ trách đầu tư công; hồ sơ bàn giao chậm; dự án phải rà soát lại quy mô trước khi tiếp tục triển khai...

Cùng chung khung pháp lý và trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy, chuyển sang mô hình chính quyền mới, nhưng kết quả giải ngân giữa các bộ, cơ quan trung ương và địa phương vẫn tồn tại sự khác biệt rõ rệt.

Thực tế cho thấy, những địa phương giải ngân tốt đều có điểm chung là sự quyết liệt của người đứng đầu. Tổ công tác giải ngân tại nhiều tỉnh được Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND làm Tổ trưởng, trực tiếp xuống hiện trường xử lý vướng mắc, đôn đốc tiến độ từng tuần. Nhiều nơi kiên quyết thu hồi đất khi cần thiết, đồng thời công khai danh sách nhà thầu chậm tiến độ, áp dụng cơ chế thưởng - phạt rõ ràng.

Tăng tốc chặng nước rút

Chỉ còn gần 3 tháng nữa thực hiện kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công năm 2025. Với mục tiêu giải ngân 100%, thời gian này được coi là giai đoạn tăng tốc, chặng nước rút quyết định, đòi hỏi toàn hệ thống từ trung ương đến địa phương phải hành động mạnh mẽ, đồng bộ và liên tục.

Để đạt mục tiêu giải ngân và đóng góp vào tăng trưởng GDP cả năm ở mức 8,3-8,5%, Bộ Tài chính liên tục trình Chính phủ chỉ đạo các bộ, cơ quan trung ương và địa phương nghiêm túc rút kinh nghiệm và triển khai khẩn trương, quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ về thúc đẩy đầu tư công, đặc biệt với những nơi còn khối lượng giải ngân lớn.

Một trong những yêu cầu xuyên suốt là quán triệt coi thúc đẩy đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, là tiêu chí đánh giá cán bộ. Giải ngân không chỉ là trách nhiệm, thẩm quyền được giao mà còn là lương tâm, đạo đức công vụ; tinh thần chỉ đạo phải thể hiện “quyết tâm cao, hành động quyết liệt, làm việc nào ra việc đó, làm việc nào dứt việc đó, phân công phải bảo đảm “6 rõ: rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ kết quả” như Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh

Các địa phương cần nhanh chóng kiện toàn bộ máy sau sắp xếp đơn vị hành chính, bố trí cán bộ đủ năng lực phụ trách dự án. Các bộ phải rà soát, đề xuất sửa đổi những quy định còn bất cập, không để thủ tục pháp lý làm gián đoạn dự án chuyển tiếp.

Giải phóng mặt bằng - “nút thắt lớn nhất” được yêu cầu ưu tiên tháo gỡ đầu tiên. Chính phủ yêu cầu bảo đảm kinh phí chi trả bồi thường, không để tình trạng “dự án chờ mặt bằng”, đặc biệt với các dự án cao tốc, liên vùng và công trình trọng điểm quốc gia.

Về vật liệu xây dựng, các địa phương phải thực hiện cơ chế đặc thù theo Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP để đảm bảo nguồn cung. Các dự án ODA phải đẩy nhanh từ điều chỉnh thủ tục đầu tư, đấu thầu đến ký hợp đồng và hoàn thiện hồ sơ gửi nhà tài trợ.

Với các dự án giao thông lớn, Bộ Xây dựng và các địa phương được giao nhiệm vụ “bù tiến độ”, hướng tới hoàn thành 3.000 km cao tốc, hơn 1.000 km đường ven biển và các dự án trọng điểm như Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Đồng thời, cần tăng tốc chuẩn bị đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và các tuyến kết nối Việt Nam - Trung Quốc.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính từng phát biểu trước Quốc hội, giải ngân vốn đầu tư công là một vấn đề dai dẳng, là trăn trở của toàn hệ thống chính trị, dù đã có nhiều nỗ lực nhưng tiến độ vẫn chưa đạt yêu cầu.

Tuy nhiên, với số lượng dự án được rút xuống, không dàn trải cùng với các giải pháp về thể chế, phân cấp phân quyền và sự quyết tâm của Chính phủ, các Bộ ngành và địa phương, Thủ tướng tin tưởng, công tác giải ngân vốn đầu tư công trong thời gian tới chắc chắn sẽ được cải thiện mạnh mẽ hơn, góp phần thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững đất nước.