Lò phản ứng điện hạt nhân mô-đun nhỏ 'cứu cánh' ngành công nghệ dữ liệu ra sao?

Lời giải cho bài toán điện năng

Khi thế giới bước sâu vào kỷ nguyên số, trung tâm dữ liệu trở thành một trong những hạ tầng thiết yếu của nền kinh tế hiện đại. Tại châu Âu, trong đó có Ba Lan, lĩnh vực này đang phát triển nhanh chóng nhờ sự gia tăng mạnh mẽ của các dịch vụ điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, lưu trữ và phân tích dữ liệu lớn. Tuy nhiên, sự bùng nổ đó cũng kéo theo một thách thức lớn, gồm nhu cầu điện năng cao và liên tục, trong khi hệ thống năng lượng truyền thống không còn đủ linh hoạt để đáp ứng.

Trong bối cảnh đó, Ba Lan đã thành lập một nhóm công tác đặc biệt để xem xét tính khả thi của việc sử dụng lò phản ứng điện hạt nhân mô-đun nhỏ (SMR) như một giải pháp năng lượng cho các trung tâm dữ liệu. Nhóm công tác do Orlen Synthos Green Energy (OSGE) và Hiệp hội Trung tâm Dữ liệu Ba Lan dẫn đầu, nhằm đánh giá khả năng tích hợp SMR vào hệ thống điện phục vụ ngành công nghệ số đang phát triển mạnh mẽ.

Vấn đề cốt lõi đặt ra là làm sao để đảm bảo nguồn điện đủ mạnh, ổn định 24/7, phát thải thấp, lại không phụ thuộc vào thời tiết hay các yếu tố biến động như than, khí hay năng lượng tái tạo không liên tục? Với yêu cầu này, SMR được xem là một lựa chọn đáng cân nhắc.

SMR là loại lò phản ứng hạt nhân có quy mô nhỏ hơn các nhà máy truyền thống, thường từ 50 đến 300 MW mỗi đơn vị, có thể chế tạo theo dạng mô-đun và lắp đặt gần nơi tiêu thụ điện. Theo giới chuyên môn, điểm mạnh của SMR nằm ở khả năng vận hành ổn định, không gián đoạn, phù hợp với đặc thù vận hành của trung tâm dữ liệu, nơi một cú sụt điện chỉ vài giây cũng có thể gây ra thiệt hại lớn về hệ thống và dữ liệu.

Đại diện phía Hiệp hội Trung tâm Dữ liệu cho biết: "Hạ tầng điện truyền thống không đủ nhanh để bắt kịp tốc độ phát triển của ngành. Việc nghiên cứu áp dụng SMR không chỉ mang tính công nghệ, mà còn là một cách tiếp cận chiến lược để đảm bảo an ninh năng lượng cho lĩnh vực đang ngày càng đóng vai trò sống còn trong nền kinh tế số".

SMR: lựa chọn thay thế khả thi, nhưng còn nhiều điều cần làm rõ

Theo các số liệu được đưa ra, Ba Lan có thể cần hơn 1.000 MW công suất điện riêng cho các trung tâm dữ liệu vào năm 2034, tương đương tổng công suất của một nhà máy điện hạt nhân cỡ nhỏ. Đây là một con số đủ lớn để gây sức ép lên toàn bộ hệ thống điện quốc gia, vốn đang chịu ảnh hưởng từ quá trình cắt giảm dần than đá và chuyển dịch sang nguồn năng lượng phát thải thấp.

Trong bối cảnh đó, SMR được kỳ vọng có thể đóng vai trò bổ sung quan trọng. Với thiết kế mô-đun, công nghệ này có thể được lắp đặt gần trung tâm dữ liệu, giảm thiểu tổn thất truyền tải và nâng cao tính độc lập về nguồn điện. Việc vận hành ổn định không phụ thuộc vào yếu tố thời tiết như gió hay mặt trời cũng giúp duy trì hiệu suất hệ thống ở mức cao.

Một yếu tố khác được chú ý là cam kết phát triển bền vững từ các tập đoàn công nghệ toàn cầu. Những đơn vị như Google, Microsoft hay Amazon đều đưa ra lộ trình sử dụng 100% năng lượng không phát thải cho trung tâm dữ liệu. Việc sử dụng SMR, nếu đáp ứng được các tiêu chuẩn an toàn và môi trường, có thể giúp các nhà vận hành tại Ba Lan thu hút được khách hàng quốc tế và nâng cao tính cạnh tranh.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cũng khuyến nghị thận trọng. Dù tiềm năng của SMR là rõ ràng, nhưng việc đưa công nghệ này vào vận hành trong thực tế còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: khung pháp lý, cơ chế cấp phép, sự đồng thuận xã hội và chi phí đầu tư. Các mô hình tài chính cho SMR hiện vẫn đang được thử nghiệm tại một số nước, trong đó có Canada, Mỹ và Anh, nơi chính phủ có vai trò hỗ trợ đáng kể.

Về phía OSGE, công ty này đang theo đuổi mô hình triển khai lò BWRX-300, một thiết kế thế hệ mới được General Electric Hitachi phát triển. Kế hoạch xây dựng SMR của OSGE đã được nêu ra từ đầu năm 2025, và việc mở rộng sang hợp tác với ngành trung tâm dữ liệu được coi là bước đi mở rộng phạm vi ứng dụng, thay vì chỉ phục vụ công nghiệp nặng.

"Chúng tôi cần một giải pháp năng lượng không chỉ hiệu quả, mà còn phải đáng tin cậy và dễ quản lý trong dài hạn. SMR là một trong những giải pháp được cân nhắc, nhưng quyết định cuối cùng vẫn phụ thuộc vào kết quả đánh giá chi tiết từ nhóm công tác", một đại diện từ phía trung tâm dữ liệu nói.

Hiện tại, nhóm nghiên cứu đang tiến hành các khảo sát tiền khả thi, bao gồm phân tích tác động môi trường, chi phí đầu tư, hiệu suất hệ thống và khả năng phối hợp với lưới điện quốc gia. Việc tích hợp SMR vào một ngành công nghệ năng động như trung tâm dữ liệu, nếu thành công, có thể tạo tiền lệ cho các quốc gia khác trong khu vực, nơi những yêu cầu về điện năng sạch và ổn định đang ngày càng trở thành yếu tố sống còn.

Việc xem xét áp dụng lò phản ứng mô-đun nhỏ cho trung tâm dữ liệu cho thấy Ba Lan đang chủ động tìm kiếm giải pháp cho những thách thức điện năng trong thời đại số. SMR, với những ưu điểm về tính linh hoạt, không phát thải và độ ổn định cao, có thể trở thành lựa chọn đáng cân nhắc. Tuy nhiên, hành trình từ ý tưởng đến thực tiễn vẫn còn nhiều bước cần kiểm chứng. Câu hỏi không chỉ là “có nên” mà còn là “làm thế nào” để tích hợp công nghệ này một cách hiệu quả, an toàn và bền vững.