Kiến tạo "chợ ảo" sạch: Cần giải pháp đột phá, đồng bộ

TMĐT mang đến một cuộc cách mạng trong mua sắm, kết nối người tiêu dùng trên toàn cầu và tạo ra vô vàn tiện ích. Ảnh: Internet

Vấn nạn này không chỉ làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng mà còn bóp méo thị trường, đe dọa nghiêm trọng sự phát triển bền vững của nền kinh tế số Việt Nam. Cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái đòi hỏi một cách tiếp cận đa chiều, quyết liệt và thấu đáo hơn bao giờ hết.

Niềm tin bị xói mòn

Sự bùng nổ của không gian mạng đã mở ra vô số cơ hội, nhưng đồng thời cũng tạo ra "kẽ hở" để hàng giả, hàng nhái len lỏi sâu rộng. Không khó để bắt gặp trên các sàn TMĐT những quảng cáo "mật ngọt" về các sản phẩm gắn mác thương hiệu nổi tiếng với mức giá rẻ khó tin.

Từ những mặt hàng thông thường như quần áo, phụ kiện, đồ gia dụng cho đến các sản phẩm "nhạy cảm" như mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thậm chí là dược phẩm - những thứ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tài chính người tiêu dùng - đều có thể bị làm giả một cách tinh vi. Công nghệ làm giả ngày càng tinh vi, sao chép tỉ mỉ từ bao bì, tem mác, thậm chí tạo cả mã QR giả, khiến việc phân biệt hàng thật - hàng giả trở nên cực kỳ khó khăn với người tiêu dùng thông thường.

Chị Vũ Thị Dung (35 tuổi, kinh doanh tự do tại Thanh Hóa) vẫn chưa thể quên trải nghiệm cay đắng khi mua phải lọ serum dưỡng da trên sàn TMĐT. Lời quảng cáo "hàng nhập khẩu, giá ưu đãi lớn" đã đánh lừa chị. Chỉ vài ngày sử dụng, làn da chị bắt đầu nổi mẩn đỏ, ngứa ngáy, dị ứng nặng. Bác sĩ da liễu xác nhận sản phẩm chị dùng là hàng giả, chứa thành phần độc hại. "Từ đó, tôi mất hoàn toàn niềm tin vào việc mua mỹ phẩm online, dù có là sàn lớn đến mấy", chị Dung chia sẻ với nỗi thất vọng.

Cùng chung tâm trạng, chị Đinh Thị Thúy (44 tuổi, nhân viên văn phòng tại Hà Nội) cũng trải qua nỗi thất vọng tương tự. Chị từng đặt mua một chiếc túi xách hàng hiệu trên sàn TMĐT lớn, ban đầu yên tâm vì sản phẩm có mã QR đầy đủ. Thế nhưng, khi nhận hàng và kiểm tra kỹ, chị Thúy nhận ra chất liệu và đường may hoàn toàn khác biệt so với hàng thật. Mang ra cửa hàng chính hãng kiểm tra, chị mới bàng hoàng biết đó là hàng giả. "Cảm giác bị lừa dối thật sự rất khó chịu và từ đó tôi rất dè dặt khi mua sắm online những sản phẩm có giá trị", chị Thúy tâm sự.

Câu chuyện của chị Dung, chị Thúy không phải cá biệt, mà là tiếng chuông cảnh tỉnh về mức độ nghiêm trọng của vấn nạn này. Niềm tin của người tiêu dùng bị xói mòn, dẫn đến tâm lý e ngại, thận trọng thái quá, bỏ lỡ những lợi ích và tiềm năng mà TMĐT có thể mang lại.

Lỗ hổng pháp lý

Dù các cơ quan chức năng đã không ngừng tăng cường kiểm tra và xử lý, vấn nạn hàng giả, hàng nhái vẫn là một bài toán hóc búa trên các sàn TMĐT. Theo Cục Quản lý Thị trường (Bộ Công Thương), chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng này đã xử lý 161 vụ vi phạm liên quan đến TMĐT, tổng số tiền xử phạt lên đến gần 3 tỷ đồng, cùng với hàng hóa vi phạm trị giá trên 1 tỷ đồng bị thu giữ.

Song song đó, Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cũng công bố đã gỡ bỏ hơn 33.000 sản phẩm vi phạm và xử lý 11.000 gian hàng trong cùng kỳ. Những con số này phản ánh một phần nào đó quy mô và sự phức tạp của vấn đề, nhưng cũng cho thấy tính chất dai dẳng của cuộc chiến này.

Theo ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), lực lượng quản lý thị trường cả nước đang triển khai Đề án chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trên TMĐT đến năm 2025 (Đề án 319).

Cùng với đó, Cục Quản lý và Phát triển Thị trường trong nước đã mời các sàn như Shopee, Lazada ký cam kết phối hợp kiểm soát chất lượng hàng hóa. Thời gian tới, lực lượng quản lý thị trường sẽ áp dụng công nghệ, sử dụng các phần mềm chuyên dụng rà quét và phát hiện hành vi vi phạm từ phía nhà bán hàng.

Từ thực tế, các chuyên gia pháp lý về TMĐT đã chỉ ra những điểm nghẽn cốt lõi. Trong đó, khung pháp lý hiện hành vẫn còn những "khoảng trống" đáng kể, chưa đủ sức răn đe để buộc các sàn TMĐT phải gánh vác trách nhiệm cao hơn. Việc đăng ký gian hàng trên các nền tảng này còn khá dễ dàng, tạo điều kiện cho các đối tượng buôn bán hàng giả "lách luật" bằng cách thay đổi thông tin liên tục hoặc lập tài khoản mới sau khi bị phát hiện. Hơn nữa, với khối lượng giao dịch khổng lồ mỗi ngày, việc rà soát thủ công trở nên bất khả thi, trong khi việc ứng dụng công nghệ để kiểm soát vẫn chưa thực sự đồng bộ và hiệu quả.

Giải pháp nào để "chợ ảo" sạch?

Để đẩy lùi vấn nạn hàng giả, hàng nhái trên sàn TMĐT, đòi hỏi một tư duy đột phá và sự phối hợp tổng lực từ nhiều phía.

Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý một cách chặt chẽ và cụ thể hơn. Pháp luật phải quy định rõ ràng trách nhiệm của sàn TMĐT trong việc kiểm duyệt thông tin sản phẩm, xác thực danh tính người bán, kiểm soát nguồn gốc hàng hóa và xây dựng cơ chế xử lý vi phạm minh bạch. Mức phạt cần đủ sức răn đe, đồng thời cân nhắc hình sự hóa những hành vi tiếp tay cho hàng giả, hàng nhái có quy mô lớn, tạo tiền lệ nghiêm khắc để giáo dục, răn đe.

Đồng thời, các sàn TMĐT phải chủ động nâng cao năng lực kiểm soát. Điều này đồng nghĩa với việc đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, đặc biệt là Trí tuệ nhân tạo (AI) và Dữ liệu lớn (Big Data), để tự động hóa quy trình kiểm duyệt, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường của gian hàng và sản phẩm giả mạo. Việc áp dụng các giải pháp truy xuất nguồn gốc sản phẩm thông qua mã QR hoặc blockchain một cách đồng bộ và minh bạch cũng là chìa khóa để người tiêu dùng tự bảo vệ mình.

Cùng với đó, tăng cường phối hợp liên ngành là yếu tố then chốt. Sự hợp tác chặt chẽ giữa Cục Quản lý thị trường, Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số, Bộ Công an, Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học Công nghệ và các cơ quan liên quan khác sẽ tạo nên một mạng lưới kiểm soát chặt chẽ, từ khâu sản xuất, vận chuyển đến phân phối và tiêu thụ trên không gian mạng. Trao đổi thông tin và kinh nghiệm giữa các cơ quan sẽ nâng cao hiệu quả phòng chống.

Và một yếu tố không kém phần quan trọng, là nâng cao nhận thức và ý thức tự bảo vệ của người tiêu dùng. Tuyên truyền, giáo dục về cách nhận diện hàng giả, cách tra cứu thông tin sản phẩm và tầm quan trọng của việc báo cáo các hành vi vi phạm cần được đẩy mạnh. Người tiêu dùng cần hiểu rõ rằng, việc mua hàng giả, hàng nhái không chỉ gây thiệt hại cho bản thân mà còn vô tình tiếp tay cho các hành vi vi phạm pháp luật và làm suy yếu nền kinh tế. Chỉ khi người tiêu dùng thông thái và chủ động, "chợ ảo" mới có thể thực sự trở nên trong sạch.

Cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái trên sàn TMĐT là một hành trình dài và đầy thách thức, đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống. Với quyết tâm và những giải pháp đồng bộ, đột phá, hy vọng rằng một thị trường TMĐT lành mạnh, minh bạch và an toàn sẽ sớm trở thành hiện thực, trả lại niềm tin cho hàng triệu người tiêu dùng Việt Nam và thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế số.