Quản lý hoạt động kinh doanh vàng: Mở rộng cạnh tranh, tăng tính minh bạch

Cơ chế “bình thông nhau” để ổn định giá

Mục tiêu cốt lõi và được chờ đợi nhất của Nghị định số 232/2025/NĐ-CP là loại bỏ khoản 3 Điều 4 Nghị định số 24/2012/NĐ-CP, bãi bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng và xuất, nhập khẩu vàng nguyên liệu. Quyết định này sẽ trực tiếp mở ra cơ hội cho nhiều chủ thể tham gia sản xuất và xuất, nhập khẩu, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, ngân hàng thương mại đủ điều kiện được sản xuất vàng miếng và tham gia xuất, nhập khẩu theo hạn mức do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam cấp hằng năm.

Về dài hạn, khi nguồn cung được đa dạng hóa và cơ chế nhập-xuất vàng nguyên liệu linh hoạt đi vào vận hành, mặt bằng giá sẽ ổn định hơn. Điều này giúp thu hẹp đáng kể chênh lệch giá vàng trong nước so với thế giới, giảm đầu cơ và nắn dòng chảy khỏi các kênh không chính thức, nhờ hình thành cơ chế “bình thông nhau” giữa cung nội địa và quốc tế.

Tuy nhiên, thị trường sẽ đối mặt với giai đoạn chuyển tiếp biến động ngắn hạn khi các chủ thể mới chờ cấp phép và phân bổ hạn mức. Phản ứng của thị trường trong giai đoạn chuyển giao này là rất rõ rệt. Hiện tượng người dân đổ xô đi mua vàng không phải là sự kiện bất ngờ. Đây là phản ứng tâm lý điển hình, khi nhà đầu tư cá nhân lo sợ giá sẽ tiếp tục tăng do sự chậm trễ trong việc triển khai chính sách và sự không chắc chắn về nguồn cung ngay lập tức. Hành động này vô tình tạo ra một cầu ảo, đẩy giá lên cao hơn trong ngắn hạn. Tuy nhiên, đây chỉ là áp lực tức thời trước ngưỡng thay đổi chính sách.

Về bản chất, Nghị định số 232/2025/NĐ-CP là giải pháp căn cơ để điều chỉnh cán cân cung-cầu, tác động ổn định sẽ thể hiện rõ nét khi các quy trình cấp phép, nhập khẩu vàng nguyên liệu được NHNN Việt Nam triển khai một cách quyết liệt và minh bạch. Thách thức lớn nằm ở năng lực tuân thủ của các chủ thể mới về chuẩn chất lượng, truy xuất nguồn gốc, phòng, chống rửa tiền cùng với áp lực ngoại hối khi nhập vàng. Vì vậy, vai trò điều tiết, cấp phép và giám sát minh bạch của NHNN Việt Nam sẽ là yếu tố then chốt để cải cách, phát huy hiệu quả mà vẫn giữ kỷ cương thị trường.

Nghị định số 232/2025/NĐ-CP đưa ra cơ chế cấp phép sản xuất vàng miếng với các tiêu chuẩn cao, tiệm cận với chuẩn mực quản lý thị trường tài chính, tiền tệ. Các doanh nghiệp muốn tham gia phải đáp ứng đồng thời nhiều tiêu chí khắt khe về vốn điều lệ, năng lực tài chính vững mạnh cùng với cơ sở vật chất, kỹ thuật đạt chuẩn, bao gồm hệ thống máy móc chế tác hiện đại, công nghệ chống làm giả tiên tiến. Đặc biệt, nghị định đặt nặng yêu cầu về minh bạch nguồn gốc nguyên liệu và truy xuất dòng chảy vàng nhằm ngăn ngừa tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại hoặc thao túng thị trường. Doanh nghiệp phải có cơ chế báo cáo định kỳ và chịu sự giám sát thường xuyên.

Về thủ tục hành chính, nghị định quy định thời hạn cấp phép là 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Đây là điểm cải cách quan trọng, rút ngắn đáng kể thời gian so với trước đây. Tuy nhiên, trong thực tiễn, khả năng hoàn tất trong 5 ngày phụ thuộc hoàn toàn vào chất lượng hồ sơ mà doanh nghiệp nộp. Nếu hồ sơ thiếu sót, cần bổ sung hoặc có yếu tố phải xác minh, thời gian giải quyết sẽ kéo dài hơn mức “lý tưởng” mà nghị định đưa ra. Điều này đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phải chuẩn bị hồ sơ kỹ lưỡng, đầy đủ chứng cứ pháp lý để tận dụng ưu điểm về thời gian này.

Cơ chế cấp phép mới không chỉ nhấn mạnh yếu tố nhanh gọn trong thủ tục mà còn đặt ra hàng loạt tiêu chuẩn pháp lý và kỹ thuật cao. Doanh nghiệp muốn tham gia sản xuất vàng miếng cần coi trọng việc tuân thủ pháp luật, minh bạch trong quản trị, chuẩn bị năng lực nội tại vững chắc. Chỉ khi đáp ứng toàn diện các yêu cầu này, họ mới có thể tận dụng lợi thế của khung pháp lý mới và hoạt động một cách ổn định, hợp pháp trong môi trường quản lý chặt chẽ của Nhà nước.

Thanh toán qua ngân hàng, bước tiến về minh bạch

Một thay đổi đáng chú ý khác là quy định mọi giao dịch vàng miếng từ 20 triệu đồng trở lên phải thanh toán qua tài khoản ngân hàng. Đây là bước đi đúng hướng trong bối cảnh Chính phủ đang thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và kiểm soát dòng tiền trong nền kinh tế. Đối với người dân, quy định này giúp hạn chế rủi ro an toàn cá nhân khi mang theo lượng tiền mặt lớn và giúp Nhà nước giám sát nguồn tiền, ngăn chặn việc sử dụng vàng như một kênh giao dịch phi chính thức.

Người dân xếp hàng mua vàng tại phố Trần Nhân Tông (Hà Nội), ngày 24-10. Ảnh: NGUYỄN HUYỀN

Đối với doanh nghiệp, quy định này đòi hỏi phải có hệ thống thanh toán qua ngân hàng đồng bộ, chuyên nghiệp hơn và tăng chi phí tuân thủ pháp lý. Tuy nhiên, nó sẽ tạo dựng niềm tin từ phía cơ quan quản lý cũng như khách hàng nhờ sự minh bạch. Với người dân, chỉ nên giao dịch tại các doanh nghiệp được NHNN Việt Nam cấp phép; lưu giữ hóa đơn, chứng từ và giấy tờ xác nhận nguồn gốc vàng. Đây không chỉ là tuân thủ pháp luật mà còn là biện pháp bảo vệ quyền lợi cá nhân trước rủi ro tranh chấp.

Nghị định số 232/2025/NĐ-CP là bước tiến lớn trong hành trình đưa thị trường vàng trở về đúng bản chất, một phần của thị trường tài chính minh bạch, có quản lý. Việc mở rộng quyền tham gia nhưng vẫn siết chặt chuẩn mực kỹ thuật và dòng tiền sẽ giúp thị trường phát triển ổn định, giảm đầu cơ, đóng góp tích cực vào cân đối vĩ mô. Tuy nhiên, để chính sách phát huy hiệu quả, cần có sự giám sát chặt chẽ, phối hợp liên ngành và nâng cao nhận thức của người dân, doanh nghiệp. Khi vàng không còn là kênh trú ẩn mờ ảo mà trở thành một phần của nền kinh tế chính thức thì thị trường vàng Việt Nam thật sự bước sang giai đoạn phát triển bền vững.