Xây dựng Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2040, tầm nhìn 2050: Yêu cầu tất yếu trong bối cảnh mới

ThS Nguyễn Thị Thu Huyền cho biết, trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và tổ chức thi hành Hiến pháp năm 2013, việc đổi mới tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra luôn được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm.

Đặc biệt, việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 vào ngày 8/12/2015 đã đặt nền tảng quan trọng cho việc hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của ngành.

Theo chủ nhiệm đề tài, việc triển khai Chiến lược được thực hiện trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tiếp tục hoàn thiện, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, yêu cầu quản trị quốc gia hiện đại ngày càng cao.

Tuy nhiên, những hạn chế nội tại của nền kinh tế, mặt trái của cơ chế thị trường cùng với các thách thức trong kiểm soát tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã đặt ra yêu cầu phải tiếp tục đổi mới, nâng tầm vai trò của ngành Thanh tra.

Đánh giá kết quả thực hiện Chiến lược giai đoạn từ năm 2016 đến nay, ThS Nguyễn Thị Thu Huyền cho biết, Chiến lược đã được Chính phủ, Thanh tra Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương quan tâm chỉ đạo, tổ chức triển khai với nhiều kết quả tích cực.

Một số bộ, ngành, địa phương đã chủ động xây dựng kế hoạch thực hiện; đẩy mạnh tuyên truyền, quán triệt mục đích, ý nghĩa của Chiến lược; triển khai các nhiệm vụ, giải pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Kết quả thực hiện Chiến lược đã góp phần xác lập địa vị pháp lý của các cơ quan thanh tra phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tập trung, thống nhất, tinh gọn về một đầu mối theo hai cấp ở Trung ương và địa phương; từng bước khắc phục những bất cập, chồng chéo, trùng lắp trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra.

Cùng với đó, công tác thanh tra, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và kiểm soát quyền lực được tăng cường trong bối cảnh đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; ngành Thanh tra và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thanh tra từng bước được xây dựng theo hướng chuyên nghiệp, trách nhiệm, kỷ cương, liêm chính, góp phần nâng cao vai trò kiểm soát quyền lực trong bộ máy nhà nước.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện Chiến lược vẫn còn một số tồn tại, hạn chế.

Theo chủ nhiệm đề tài, trước khi sắp xếp tổ chức bộ máy theo Kết luận số 134-KL/TW, tổ chức, bộ máy của ngành Thanh tra còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, hiệu lực, hiệu quả chưa tương xứng; thanh tra bộ và thanh tra địa phương chưa bảo đảm đầy đủ tính độc lập, khách quan trong thực thi công vụ.

Phương thức hoạt động của các cơ quan thanh tra chậm đổi mới, còn chồng chéo, trùng lắp; hoạt động thanh tra chưa chuyển mạnh sang giám sát, đánh giá hành chính; công tác theo dõi, đôn đốc thực hiện kết luận thanh tra chưa triệt để.

Công tác cán bộ còn một số hạn chế, nhất là về năng lực, tính chuyên nghiệp của đội ngũ công chức thanh tra ở cơ sở; công tác luân chuyển, đào tạo, bồi dưỡng chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Việc đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng còn gặp nhiều khó khăn.

Theo ThS Nguyễn Thị Thu Huyền, các quy định mới của Luật Thanh tra năm 2025 và các luật có liên quan về thanh tra trên môi trường điện tử, tiếp công dân trực tuyến, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia… đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin, buộc ngành Thanh tra phải đổi mới mạnh mẽ về tổ chức và phương thức hoạt động.

Việc xây dựng Chiến lược phát triển ngành Thanh tra giai đoạn tới còn đặt trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đang chỉ đạo quyết liệt việc tổng kết, thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đồng thời quán triệt các kết luận quan trọng của Trung ương và Bộ Chính trị về sắp xếp tổ chức bộ máy, phân cấp, phân quyền và kiểm soát quyền lực.

Trên cơ sở đó, ThS Nguyễn Thị Thu Huyền khẳng định, việc nghiên cứu đề tài khoa học cấp bộ “Cơ sở khoa học xây dựng Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2050” là cần thiết, nhằm cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng Chiến lược mới, góp phần xây dựng ngành Thanh tra tinh, gọn, mạnh; hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Đề tài khoa học cấp bộ “Cơ sở khoa học xây dựng Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2050” được Hội đồng đánh giá cao về tính cấp thiết, phù hợp với chủ trương, định hướng lớn của Đảng và Nhà nước về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và kiểm soát quyền lực.

Nội dung thuyết minh thể hiện cách tiếp cận hệ thống, bám sát thực tiễn hoạt động của ngành Thanh tra, làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc xây dựng chiến lược mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới tổ chức, phương thức hoạt động và chuyển đổi số trong giai đoạn tới.

Hội đồng tư vấn tuyển chọn đề tài Thanh tra Chính phủ đã thống nhất phê duyệt đề tài, dự kiến triển khai nghiên cứu giai đoạn 2026-2027.