Hỗ trợ doanh nghiệp "xanh hóa" sản xuất nhờ vốn ưu đãi, công nghệ tiết kiệm năng lượng

Đổi mới công nghệ đi đôi với tiết kiệm năng lượng 

Tại tọa đàm “Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Bài toán đầu tư bền vững cho doanh nghiệp” chiều ngày 2/10 do Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) phối hợp với Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Báo Kinh tế và đô thị tổ chức, ông Cù Huy Quang - Trưởng phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công cho biết, Bộ Công Thương hiện là cơ quan đầu mối triển khai Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030.

Theo ông Quang, Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (Luật số 77/2025/QH15), có hiệu lực từ ngày 01/01/2026. Luật mới đưa ra nhiều chính sách hướng đến việc sử dụng năng lượng hiệu quả trong doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp sử dụng năng lượng trọng điểm. Trong đó bao gồm các quy định về kiểm toán năng lượng, lộ trình áp dụng công nghệ tiên tiến, tiêu chuẩn quản lý năng lượng, đồng thời tạo hành lang pháp lý rõ ràng để thúc đẩy sự phát triển của các tổ chức dịch vụ năng lượng (ESCO).

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ doanh nghiệp như: tư vấn giải pháp tiết kiệm năng lượng, hỗ trợ kiểm toán để phát hiện điểm tiêu hao lớn, từ đó đề xuất phương án tối ưu. Nhiều doanh nghiệp lớn đã được hỗ trợ triển khai hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001. Bên cạnh đó, các hoạt động như đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ và hỗ trợ tiếp cận các giải pháp tiên tiến, hiệu quả năng lượng cũng được Bộ triển khai rộng rãi.

Theo ông Cù Huy Quang, quan điểm nhất quán mà Bộ Công Thương theo đuổi là đổi mới công nghệ phải đi đôi với sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Do vậy, trong quá trình xây dựng và triển khai các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp, yếu tố hiệu suất năng lượng luôn được coi là tiêu chí quan trọng. Bộ ưu tiên các giải pháp công nghệ hiện đại, có khả năng tiết kiệm năng lượng, giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận hành và lượng phát thải.

Các hoạt động như kiểm toán năng lượng, tư vấn kỹ thuật hay áp dụng hệ thống quản lý năng lượng cũng được lồng ghép trực tiếp vào quá trình đổi mới công nghệ để bảo đảm hiệu quả đầu tư. Đồng thời, Bộ cũng phối hợp chặt chẽ với các tổ chức tài chính trong và ngoài nước nhằm mở rộng các nguồn vốn ưu đãi giúp doanh nghiệp triển khai công nghệ xanh, tiết kiệm năng lượng.

Hỗ trợ về tài chính cho doanh nghiệp

Đối với các doanh nghiệp tiêu thụ năng lượng trọng điểm - nhóm chiếm phần lớn tổng mức tiêu thụ năng lượng của toàn nền kinh tế, Bộ đã ban hành quy định yêu cầu thực hiện kiểm toán năng lượng định kỳ 3 năm một lần, triển khai các giải pháp theo khuyến nghị kiểm toán, bổ nhiệm người quản lý năng lượng, xây dựng và thực hiện kế hoạch sử dụng năng lượng tiết kiệm hằng năm, báo cáo định kỳ cho cơ quan quản lý. Đồng thời, khuyến khích áp dụng hệ thống quản lý năng lượng.

Theo đánh giá, phần lớn doanh nghiệp trọng điểm đã thực hiện nghiêm túc các quy định, đặc biệt là kiểm toán năng lượng và báo cáo định kỳ. Một số doanh nghiệp điển hình đã áp dụng hệ thống quản lý năng lượng và đạt mức tiết kiệm từ 5-10% chi phí năng lượng mỗi năm.

Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận doanh nghiệp gặp khó khăn do thiếu vốn đầu tư, công nghệ lạc hậu hoặc thiếu nhân lực chuyên môn, dẫn đến việc triển khai chưa đồng đều. Trước thực trạng này, Bộ Công Thương đang tiếp tục phối hợp với các địa phương và đơn vị tư vấn nhằm tăng cường công tác hướng dẫn và hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tuân thủ.

Để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng trong khối doanh nghiệp, ông Cù Huy Quang cho rằng, cần có các giải pháp tài chính phù hợp, bởi phần lớn các công nghệ tiết kiệm năng lượng, năng lượng tái tạo hay đổi mới thiết bị đều đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu cao. Bộ Công Thương khuyến khích doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn tín dụng xanh, vốn ưu đãi từ các tổ chức quốc tế, đồng thời đẩy mạnh mô hình hợp tác công - tư (PPP) nhằm thu hút đầu tư vào các dự án năng lượng sạch và tiết kiệm năng lượng.

Bên cạnh đó, Bộ đã đề xuất thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, kết hợp cơ chế bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khi đầu tư vào các dự án tiết kiệm năng lượng. Đặc biệt, mô hình ESCO đang được thí điểm triển khai, cho phép doanh nghiệp thực hiện giải pháp tiết kiệm mà không cần vốn đầu tư ban đầu, chi trả chi phí dần theo phần năng lượng tiết kiệm được.

Ngoài ra, các cơ chế tài chính khác như hỗ trợ lãi suất, ưu đãi vay vốn từ quỹ phát triển xanh, quỹ bảo vệ môi trường, khấu hao nhanh hoặc ưu đãi thuế đối với thiết bị công nghệ tiết kiệm năng lượng cũng đang được nghiên cứu và đề xuất.

Ông Quang cho biết thêm, Bộ Công Thương đang phối hợp với Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng Thế giới, Bộ Tài chính và các tổ chức tài chính quốc tế để xây dựng gói tín dụng xanh quy mô lớn. Đồng thời, Bộ cũng kết nối với chính quyền các địa phương để đưa các mô hình hỗ trợ thí điểm xuống cấp tỉnh, thành phố, nhằm lan tỏa hiệu quả chương trình tới nhiều doanh nghiệp hơn trên cả nước.