Nhân lực ngành thủy sản: Cung không đủ cầu
Ngành thủy sản đang thiếu lao động trầm trọng ở tất cả các khâu trong chuỗi giá trị thủy sản, từ nuôi trồng, khai thác, chế biến đến xuất khẩu. Việc thiếu nguồn nhân lực gành này đang là thách thức đặc biệt, nhân lực trẻ được đào tạo bài bản thường ít chọn theo ngành này.
Tuy lợi thế về nguồn lợi thủy sản phong phú, các vị trí việc làm thủy sản đang ngày càng mở ra mạnh mẽ, nhưng để thu hút được nhiều lao động tham gia ngành này đang là bài toán không dễ giải với nhiều doanh nghiệp thủy sản, khiến chuỗi cung ứng và tiến độ đơn hàng đứng trước rủi ro thời vụ.
Thu hút được nhiều lao động tham gia ngành thủy sản đang là bài toán không dễ (Ảnh minh họa: ITN).
Nhu cầu việc làm thủy sản tăng trưởng nhanh chóng, đặc biệt lao động tay nghề cao
Nuôi trồng thủy sản là một trong những ngành có nhu cầu rất lớn về nhân lực, đặc biệt nguồn nhân lực có trình độ cao. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhu cầu nhân lực của các ngành liên quan đến việc làm thủy sản giai đoạn 2022-2025 sẽ đạt khoảng 2,5 triệu lao động, trong đó nhu cầu nhân lực có trình độ cao chiếm khoảng 30%.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nhu cầu nhân lực ngành nuôi trồng thủy sản tăng cao, như ngành thủy sản Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là nuôi trồng thủy sản; Ngành chế biến, xuất khẩu thủy sản cũng đang có xu hướng tăng trưởng. Ngoài ra, nhu cầu về nhân lực thủy sản cũng tăng cao do sự phát triển của các công nghệ mới trong lĩnh vực này, như công nghệ nuôi trồng thủy sản ứng dụng công nghệ cao, công nghệ chế biến thủy sản tiên tiến,…
Thực tế cho thấy, nhu cầu việc làm thủy sản đang tăng trưởng nhanh chóng, đặc biệt là ở các vị trí lao động có tay nghề cao. Sự phát triển của ngành thủy sản đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người lao động ở các vị trí khác nhau, từ lao động phổ thông đến lao động có tay nghề, đặc biệt là ở các vị trí lao động có tay nghề cao, do doanh nghiệp thủy sản đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong sản xuất, kinh doanh.
Trong đó, cơ cấu việc làm thủy sản đang có sự thay đổi theo hướng tăng lao động phổ thông và lao động có tay nghề cao, tập trung ở các khu vực có tiềm năng về thủy sản, như vùng ven biển, đồng bằng sông Cửu Long,… Điều này đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người lao động trong ngành thủy sản.
Vẫn theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2025 được dự báo sẽ lập kỷ lục mới, đạt mức 11,2 - 11,3 tỷ USD. Lũy kế 11 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu đã đạt hơn 10,5 tỷ USD, tăng 14,6% so với cùng kỳ năm 2024. Thành tích này được củng cố nhờ sự bứt phá của các nhóm sản phẩm chủ lực.
Tôm tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt với kim ngạch 4,31 tỷ USD, tăng trưởng ấn tượng 21,2%. Tiếp theo là cá tra đạt hơn 2 tỷ USD, tăng 9%, và nhuyễn thể ghi nhận 951,7 triệu USD, tăng 18,1%. Những con số này khẳng định tôm và cá tra vẫn đóng vai trò then chốt nhờ lợi thế chi phí, khả năng đáp ứng đơn hàng lớn và sự linh hoạt trong điều chỉnh cơ cấu sản phẩm theo nhu cầu thị trường.
Nhu cầu việc làm thủy sản đang tăng trưởng nhanh chóng, đặc biệt là ở các vị trí lao động có tay nghề cao (Ảnh minh họa: ITN).
Nhiều phương án nhằm thu hút lao động trong dịp cao điểm
Từ nay đến Tết Nguyên đán, ccơ hội lớn để doanh nghiệp Việt Nam bứt phá, gia tăng đơn hàng xuất khẩu và khẳng định vị thế, vì thế cuối năm luôn là thời điểm doanh nghiệp hối hả tuyển dụng lao động.
Sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao đang là bài toán lớn của ngành. Phần lớn lao động hiện nay vẫn quen với phương thức sản xuất truyền thống, trong khi yêu cầu mới đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức sinh học – kỹ thuật nuôi trồng – công nghệ số.
Để khắc phục tình trạng thiếu lao động, nhiều doanh nghiệp đã áp dụng máy móc hiện đại vào các khâu sản xuất. Điển hình như khâu cắt thủy sản, một số loại máy có tốc độ cắt nhanh gấp 30 - 50 lần so với con người. Máy móc có thể thay thế 30% công nhân tay nghề cao và độ chính xác lên tới 100%.
Được biết, mặc dù các doanh nghiệp đã có nhiều giải pháp để thu hút và giữ chân lao động, nhưng vẫn chưa thể giải quyết được vấn đề này. Tuy mức thu nhập bình quân của người lao động trong ngành này đạt hơn 10 triệu đồng/tháng nhưng người lao động cũng không mấy "mặn mà"”. Lý do, so với những ngành nghề khác như giày da, may mặc,… thu nhập không cao bằng nhưng môi trường làm việc “nhàn” hơn nên khi có cơ hội làm việc ở những ngành nghề khác, công nhân vẫn sẵn sàng chuyển nghề.
Bà Lê Thị Minh Phú, Tổng giám đốc Công ty Thủy sản Minh Phú Hậu Giang cho hay, doanh nghiệp đang có những chính sách hỗ trợ cho người lao động như: xe đưa đón, nhà ở cho công nhân, hỗ trợ thêm các khoản thu nhập... Những chính sách này đang góp phần giữ chân người lao động ở lại với công ty.
Tương tự, ông Trần Hải, đại diện một công ty chế biến thủy sản ở TPHCM cho biết, doanh nghiệp này đang gạt bỏ các chi phí không cần thiết để tập trung nâng cao thu nhập cho người lao động. Đây là phương án “sống còn” để ổn định nguồn nhân lực. “Trong vòng 2 năm qua, thu nhập của người lao động công ty đã tăng khoảng 15%. Công nhân chế biến thủy sản có mức lương trung bình dao động từ 9 – 11 triệu đồng/tháng”, ông Hải nói.
Mặc dù kim ngạch xuất khẩu tiếp tục tăng mạnh nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn khó tuyển lao động. Theo đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep), Đồng bằng Sông Cửu Long là nơi sản xuất, chế biến thủy sản lớn nhất cả nước. Khu vực này đang có hơn 300 cơ sở kinh doanh, chế biến thủy sản với hơn 800.000 lao động làm việc. Tuy nhiên, nhiều năm qua, việc tuyển dụng lao động trong ngành thủy sản rất khó khăn.
Nguồn thâm niên lao động rời ngành do điều kiện làm việc vất vả, thiết bị lạnh, môi trường ẩm thấp, mùi tanh và áp lực ca làm việc cao đã để để lại khoảng trống khó lấp đầy. Đáp ứng nhu cầu kịp đơn hàng xuất khẩu dịp cuối năm, một số doanh nghiệp đã triển khai nhiều phương án nhằm thu hút lao động trong dịp cao điểm.
Có thể thấy, ngành thủy sản Việt Nam đang thiếu lao động trầm trọng, xuất hiện ở tất cả các khâu trong chuỗi giá trị thủy sản, từ nuôi trồng, khai thác, chế biến đến xuất khẩu.
