“Cơn sốt” vàng ở Iran

Theo Al Jazeera, Iran tuyên bố đã chuyển phần lớn dự trữ ngoại hối thành vàng, khi lượng nhập khẩu vàng tăng gấp ba lần so với năm ngoái. Thống đốc Ngân hàng Trung ương Iran Mohammad Reza Farzin cho biết vào tháng 12-2024 rằng 20% dự trữ ngoại hối của Iran đã được chuyển thành vàng, giúp nước này có tỷ lệ vàng so với ngoại tệ thuộc hàng cao nhất thế giới.

Còn trong những tháng đầu năm 2025, Iran đã nhập khẩu hàng tấn vàng, số lượng cao kỷ lục. Số liệu từ cơ quan hải quan nước này cho thấy, tính đến ngày 19-1, Iran đã nhập khẩu ít nhất 81 tấn vàng thỏi, cao hơn 300% về giá trị so với cùng kỳ năm trước và tăng 234% về khối lượng. Đến cuối tháng 2, lượng vàng nhập khẩu đã vượt qua 100 tấn, cao hơn gấp ba lần so với tổng số 30 tấn của năm 2024.

Trải qua hơn một thập kỷ phải chống chọi với những những lệnh trừng phạt liên miên khiến nền kinh tế sa sút nghiêm trọng, đồng nội tệ rial mất giá, lạm phát tăng cao, Iran đã sử dụng vàng như một kênh đầu tư an toàn. Chính quyền Tổng thống Masoud Pezeshkian đã đẩy mạnh chiến lược này trước áp lực gia tăng từ Tổng thống Mỹ Donald Trump. Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright mới đây cho biết chính quyền Tổng thống Donald Trump đã chuẩn bị áp dụng lệnh trừng phạt đối với hoạt động sản xuất dầu của Iran.

Tổng thống Donald Trump vẫn luôn theo đuổi chính sách cứng rắn với Iran. Trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của mình, ông Trump đã rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân mang tên Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) được Iran và nhóm P5+1 (gồm 5 nước Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và Đức) ký năm 2015. Ngoài ra, chính quyền của ông cũng tái áp đặt các biện pháp trừng phạt chống Tehran. 

Không chỉ chính phủ, người dân Iran cũng đổ xô mua vàng để bảo vệ tài sản trước sự mất giá liên tục của đồng nội tệ. Căng thẳng gia tăng ở Trung Đông và mối đe dọa trả đũa của Israel càng tiếp thêm động lực để người dân nước này bảo vệ tài sản của mình bằng cách đầu tư vào vàng. 

Nhiều năm qua, người Iran thường tích trữ ngoại tệ mạnh và các sản phẩm vàng, đặc biệt là đồng xu vàng do Ngân hàng Trung ương đúc. Gần đây, chính quyền Iran cũng khuyến khích người dân mua vàng nhiều hơn, kéo theo hàng loạt dịch vụ và ứng dụng tài chính xuất hiện, cùng với đó là những quảng cáo rầm rộ rằng người dân có thể đầu tư vào vàng với số tiền rất nhỏ, chỉ từ 1USD. Tuy nhiên, không phải tất cả nền tảng này đều có dự trữ vàng thực tế, buộc chính quyền phải liên tục cảnh báo người dân chỉ nên mua vàng từ các nhà cung cấp được chứng nhận.

Ngoài các yếu tố địa chính trị, yếu tố mê tín cũng đóng vai trò đáng kể khiến vàng trở thành một kênh tích trữ được người Iran lựa chọn. Tháng 8 năm ngoái, hàng nghìn người xếp hàng trước các cửa hàng vàng để mua vàng vào ngày 13 của tháng Safar theo lịch Hồi giáo, với niềm tin rằng điều này sẽ mang lại may mắn.

Sau khi bị cắt khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu và gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc tiếp cận ngoại tệ, Iran ngày càng ưu tiên vàng như một phương tiện giao dịch thay thế đồng USD. Theo Al Jazeera, Chính phủ Iran được cho là đã vận chuyển phần lớn số vàng nhập khẩu qua sân bay quốc tế Imam Khomeini ở Tehran để tránh các rủi ro hậu cần khi vận chuyển số lượng lớn. Ngoài ra, Iran cũng đang tìm cách mở rộng sản xuất vàng trong nước, nhưng lĩnh vực khai thác vàng hiện nay vẫn ở mức khiêm tốn do thiếu đầu tư vào hoạt động thăm dò, khai thác.

Trước “cơn sốt” vàng ở Iran, giới chuyên gia cho rằng, dù chiến lược vàng có thể mang lại lợi ích ngắn hạn cho quốc gia Hồi giáo, nhưng nó không thể giúp giải quyết triệt để vấn đề lạm phát và tình trạng mất giá của đồng rial. Nhà kinh tế học và phân tích thị trường Mehdi Haghbaali nhận định rằng việc Ngân hàng Trung ương bán đồng xu vàng cho công chúng khó có tác động lớn.

Theo chuyên gia Mehdi Haghbaali, Ngân hàng Trung ương đang cố gắng trấn an thị trường bằng cách thể hiện họ có đủ dự trữ ngoại hối và vàng. Nhưng dù có thế nào, thị trường vẫn nhận thức rõ về thâm hụt tài khóa lớn và khó khăn thương mại dưới thời chính quyền mới ở Mỹ. Nên dù Ngân hàng Trung ương bán bao nhiêu vàng đi nữa, điều này cũng khó thay đổi tâm lý công chúng và gần như không có tác động đến giá cả.

Theo chuyên gia Mehdi Haghbaali, chỉ có các cải thiện về kinh tế vĩ mô và chính trị mới thực sự giúp ổn định thị trường, trong khi các biện pháp như bán vàng chỉ là “tốn công vô ích”.

XUÂN PHONG