Mỹ muốn sắp lại “bàn cờ” ở vùng Vịnh?

Theo Modern Diplomacy, Washington luôn muốn bảo đảm vị thế tối cao của mình trong khu vực, không để bất kỳ cường quốc nào như Trung Quốc, Nga hoặc Iran có cơ hội lấp đầy khoảng trống. Bởi lý do đó, vùng Vịnh đang được tái định hình thành “chiến trường trọng tâm” của địa chính trị thế kỷ 21.

Trên thực tế, nhờ phát triển sản xuất dầu đá phiến, ngày nay, Washington đã giảm bớt phụ thuộc vào dầu mỏ. Tuy nhiên, đối với nền kinh tế toàn cầu, dầu mỏ và khu vực vùng Vịnh vẫn đóng vai trò chi phối, khi có tới 20% tổng lượng dầu mỏ vận chuyển bằng đường biển của thế giới đi qua eo biển Hormuz (nằm giữa vịnh Oman và vịnh Ba Tư) mỗi ngày. Bất cứ một sự gián đoạn nào trên tuyến đường huyết mạch này cũng có thể "gây shock" và khiến giá dầu thế giới lập tức “nhảy múa”.

Modern Diplomacy mô tả những động thái gần đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với các nhà lãnh đạo vùng Vịnh-thể hiện bằng các cuộc gặp, những lời lẽ hòa giải, mềm mỏng-cho thấy Washington mong muốn tái khẳng định mối quan hệ bền chặt với Riyadh, Abu Dhabi và Doha, qua đó khẳng định Mỹ vẫn là đối tác an ninh không thể tách rời của các quốc gia vùng Vịnh.

Dữ liệu thống kê cho thấy, trong giai đoạn 2015-2022, các nước vùng Vịnh đã mua hơn 65 tỷ USD vũ khí của Mỹ-xếp vị trí thứ hai trong số các đối tác nhập khẩu vũ khí Mỹ nhiều nhất thế giới, sau các nước châu Á. Trong đó, các thỏa thuận mua sắm bao gồm tổ hợp vũ khí phòng thủ tên lửa Patriot, hệ thống phòng thủ tầm cao giai đoạn cuối (THAAD), bom dẫn đường chính xác, các hợp đồng mua bán máy bay chiến đấu tàng hình F-35 với Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE). Với Tổng thống Donald Trump, việc mở rộng quan hệ đối tác quốc phòng không chỉ là vấn đề an ninh mà còn là một cách để bảo đảm doanh thu từ dầu mỏ của vùng Vịnh được tái đầu tư vào ngành công nghiệp Mỹ, duy trì sự phụ thuộc về mặt cấu trúc của các quốc gia vùng Vịnh vào Washington, Modern Diplomacy nhận định.

Dĩ nhiên không phải mọi ý định chiến lược của Washington tại vùng Vịnh đều được thực hiện một cách êm xuôi. Trong đó, Iran từ lâu đã như một “cái gai” trong con mắt của Washington. Tehran đã đầu tư ồ ạt vào một chiến lược bất đối xứng nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công có thể xảy ra của Mỹ và đồng minh Israel. Quốc gia Hồi giáo này sở hữu hơn 3.000 tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình-là kho vũ khí tên lửa lớn nhất và đa dạng nhất Trung Đông. Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran đã di dời các đầu đạn xuống những hầm ngầm được đào sâu hàng trăm mét dưới lòng đất, khiến chúng hoàn toàn “miễn nhiễm” với các cuộc tấn công thông thường. Tehran cũng sở hữu trữ lượng uranium làm giàu ở mức hơn 60% và có thể không xa nữa sẽ tiệm cận với mức đủ để sản xuất nhiều đầu đạn hạt nhân. Những diễn biến này đòi hỏi Washington phải đặt mình trong trạng thái sẵn sàng để đối phó.

Bên cạnh đó, vùng Vịnh cũng đang chứng kiến sự hiện diện ngày càng mở rộng của Trung Quốc tại khu vực này, trong bối cảnh Bắc Kinh tích cực triển khai chính sách ngoại giao hội tụ năng lượng-công nghệ. Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của hầu hết nước thành viên Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC), nhập khẩu gần 1,8 triệu thùng dầu thô mỗi ngày chỉ riêng từ Saudi Arabia. Ngoài dầu mỏ, Bắc Kinh đang dần trở thành một phần của các trung tâm công nghệ vùng Vịnh, với Tập đoàn Huawei tiên phong trong việc triển khai mạng 5G tại Saudi Arabia, UAE và Qatar, trong khi các công ty Trung Quốc khác đi đầu trong phát triển những thành phố thông minh như Neom của Saudi Arabia và Lusail của Qatar.

Đối với Bắc Kinh, vùng Vịnh không chỉ là vấn đề tài nguyên mà còn là nơi xây dựng ảnh hưởng trong kỷ nguyên công nghệ số. Bằng việc thống trị các hạ tầng cơ sở chiến lược như 5G, trung tâm dữ liệu và lưới điện thông minh, Trung Quốc bảo đảm khả năng tiếp cận dữ liệu năng lượng và tiêu thụ nhạy cảm, từ đó tạo cho mình đòn bẩy chiến lược, củng cố ảnh hưởng của Bắc Kinh trong khu vực.

Bối cảnh khu vực khiến các căn cứ quân sự của Mỹ triển khai tại Trung Đông trở nên đặc biệt quan trọng. Gần đây, Washington đã triển khai các máy bay tiếp nhiên liệu trên không đến căn cứ không quân Al Udeid ở Qatar. Điều đó có nghĩa là máy bay ném bom và máy bay chiến đấu của Mỹ có thể tiến sâu vào không phận Iran trong trường hợp xung đột xảy ra. Cùng với đó là sự hiện diện của nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ trên biển Arab. Washington hiện có hơn 35.000 quân đồn trú tại các căn cứ ở vùng Vịnh, 10.000 quân đồn trú tại Al Udeid ở Qatar, 7.000 quân tại Bahrain và hàng nghìn quân tại UAE, Kuwait và Saudi Arabia.

Modern Diplomacy nhận định, cùng với việc “khuếch trương” các hoạt động ngoại giao, hoạt động triển khai quân sự rầm rộ của Washington tại vùng Vịnh và một số yếu tố khác có thể là dấu hiệu báo trước một cuộc xung đột mới, song cũng có thể là bước đi răn đe chiến lược nhằm tái khẳng định vị thế, quyền lực và ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực.