Nga liệu có hy vọng trên thị trường than thế giới?

Nhu cầu về than đang tăng trở lại

“Cuộc khủng hoảng khí đốt” ở Châu Âu đã làm hồi sinh thị trường nhiệt điện than vốn có phần trì trệ trong vài năm qua. Giá nhiên liệu hóa thạch đã bắt đầu tăng từ rất lâu trước khi bắt đầu cuộc đối đầu giữa phương Tây và Liên bang Nga, nhưng khi đó nhu cầu không nhiều. Còn bây giờ thì cầu đã vượt quá khả năng cung. Giá than đang ở mức cao trong lịch sử, và các nhà phân tích dự đoán những đỉnh giá mới và thậm chí là sẽ xuất hiện tình trạng khan hiếm loại hàng hóa này.

Giá than có xu hướng đạt 500 USD mỗi tấn, mức 450 USD đã bị phá vỡ và chi phí nhiên liệu rắn này lập kỷ lục mới mỗi ngày. Lý do là "cuộc khủng hoảng khí đốt" ở EU. Và điều kỳ lạ là than lại đắt hơn dầu: Theo Bloomberg, nếu tính theo đơn vị thùng ước lệ, than có giá trên 110 USD, trong khi giá “vàng đen” ở mức 90 USD. Và có những lý do cho điều đó.

Nếu nhìn vào lịch sử của vấn đề trong những năm qua, đặc biệt là trên các biểu đồ, chúng ta có thể thấy rằng đến năm 2020 thị trường than thế giới đã bão hòa, xuất siêu mạnh. 

Đến năm 2020, giá than giảm từ 100-120 USD/tấn xuống còn 50-60 USD và duy trì ở mức này trong gần một năm. Trung Quốc và Ấn Độ cộng lại chiếm khoảng 70% lượng tiêu thụ sản phẩm này, và trong những năm đó họ đã giảm lượng mua. Có thể nói đây là những yếu tố khách quan.

Từ cuối năm 2020, những yếu tố chủ quan cũng bắt đầu phát huy tác dụng, việc đầu cơ bắt đầu trên thị trường hàng hóa toàn cầu, và giá của mọi thứ đều tăng mạnh. Mức tiêu thụ ổn định hoặc thậm chí đang giảm dần. Tuy nhiên, vào tháng 10.2021, than đã vượt qua mốc 250 USD/tấn, sau đó giảm xuống mức 150 USD rồi sau đó lại được kéo lên, với giá 250 đô la. Không có bất kỳ biện minh kinh tế nào mà đây chỉ là trò chơi đầu cơ chứng khoán. Trên thực tế, vào thời điểm bắt đầu hoạt động đặc biệt, giá chỉ khoảng 250 USD/tấn.

Theo Hiệp hội Năng lượng Quốc tế (IEA), than “năng lượng”, tức là than được sử dụng để sưởi ấm và tạo ra điện chiếm 79% thương mại than trên thế giới. Phần còn lại là than cốc để luyện kim màu.

Ưu điểm của than so với dầu

Trữ lượng than trên thế giới (đã được thăm dò) rất lớn, lên tới khoảng 15 nghìn tỉ tấn. Trên thực tế, còn nhiều hơn thế nữa, bởi người ta không thấy có nhu cầu phải thăm dò thêm, vì như vậy là quá đủ. Để so sánh: BP đã từng tính toán rằng trữ lượng dầu đã được chứng minh của thế giới lên tới 1,734 nghìn tỉ thùng hoặc 244,6 tỉ tấn. Nghĩa là có rất nhiều than.

Và xét về đặc tính nhiệt, nó không hề kém hơn dầu, tức là tốt hơn nhiều. Than tốt là carbon nguyên chất, trong khi dầu là hydrocarbon. Với quá trình đốt cháy thích hợp, năng lượng được tạo ra nhiều hơn so với dầu, tuy nhiên, điều này không dễ gì đạt được mặc dù mọi thứ đã được phát minh từ lâu.

Với cùng một công nghệ, nếu than được nghiền thành bụi mịn và được đưa vào buồng đốt bằng vòi phun sẽ còn tốt hơn so với việc sử dụng dầu. Có điều, bụi than này cực kỳ nguy hiểm, nó có thể bùng lên và phát nổ mạnh hơn bất kỳ loại thuốc súng nào. Nghĩa là, cần phải có một ngành công nghiệp đặc biệt. Nhưng ai cũng ngại và không muốn bỏ tiền ra để đầu tư. Vì vậy, người ta vẫn đốt than theo cách cổ điển, như cách đây 100 năm và xa hơn thế.

Than là loại nhiên liệu tương đối an toàn nhưng khi kho than cháy sẽ là một điều khủng khiếp, hầu như không thể nào dập tắt được. Nhưng dù sao, người ta vẫn cần đến than để đốt cháy nó với chất lượng cao ...

Đối với việc vận chuyển than không cần phải đóng tàu chở dầu, bể chứa, đường ống dẫn dầu và các loại thiết bị không cần thiết khác, chỉ cần các phương tiện chở hàng khô đơn giản như toa xe, xe tải và máy xúc than là đủ. Nói chung, lợi ích rất nhiều. Cộng với giá cả, rất hấp dẫn. 

Nhu cầu than của EU tăng trong năm 2022 

Nga đứng thứ ba trên thế giới về sản xuất than, và từng xuất khẩu đến Liên minh Châu Âu. Bây giờ thì điều này đã trở thành quá khứ.

Ủy ban Châu Âu sẽ tiếp tục tăng cường sản xuất điện từ than trong năm 2022-2023, vì vậy việc giảm tiêu thụ than ở Châu Âu tạm thời chưa thể thực hiện được. Do sản lượng than của EU đã giảm mạnh trong những năm gần đây, nhu cầu tăng cao đối với than từ các công ty Châu Âu sẽ đòi hỏi phải nhập khẩu nhiều hơn từ các nước khác, bao gồm Nam Phi, Australia và Indonesia. 

Theo dự báo của IEA, nhu cầu than của Liên minh Châu Âu trong năm 2022 sẽ tăng ít nhất 7% so với tình hình một năm trước đó, lên 476 triệu tấn. Tuy nhiên, đây là những ước tính từ việc Nord Stream ngừng hoạt động, nhưng vẫn chưa có thêm phân tích nào gần đây từ cơ quan này. Dự báo ảm đạm nhất là mức giá 500 USD/tấn chưa phải là giới hạn cuối cùng.