Mở cánh cửa dẫn tới vị thế số 1 thế giới của cà phê Việt
Chuyên gia xuất khẩu Nguyễn Tuấn Việt, Tổng Giám đốc Công ty Xúc tiến Xuất khẩu VIETGO, nhận định việc Mỹ áp thuế cao với cà phê nhập khẩu từ Brazil (quốc gia xuất khẩu cà phê số 1 thế giới) đang mở ra một thời cơ hiếm có cho Việt Nam.
Chuyên gia xuất khẩu Nguyễn Tuấn Việt chia sẻ trong một buổi hội thảo. Ảnh: Đức Thuận
Ông Việt cho rằng nếu thuế cà phê Việt Nam vào Mỹ được giảm, thậm chí về 0%, đây có thể là bước ngoặt trong hành trình đưa cà phê Việt vươn lên dẫn đầu toàn cầu. Tuy nhiên, lợi thế này chỉ trở thành hiện thực nếu Việt Nam biết chuyển hóa cơ hội thành năng lực thực chất.
Trong bức tranh thương mại cà phê thế giới, Brazil từ lâu nắm giữ vị thế áp đảo với hơn 90% sản lượng là Arabica, loại cà phê được ưa chuộng nhất tại Mỹ và châu Âu. Trong khi đó, Việt Nam giữ vững ngôi vị thứ hai, chủ yếu xuất khẩu Robusta, dòng cà phê đậm, mạnh và có hàm lượng caffeine cao.
Chuyên gia Nguyễn Tuấn Việt nhận định đã đến lúc Việt Nam khẳng định vị thế mới của cà phê thế giới. Ảnh: Đức Thuận
Khi Mỹ bất ngờ áp thuế nhập khẩu cao với cà phê Brazil, ưu thế cạnh tranh của Việt Nam lập tức gia tăng. Cộng thêm tín hiệu tích cực từ phía Washington khi Tổng thống Trump tuyên bố sẽ xem xét đưa thuế cà phê Việt Nam về mức 0%, thị trường xuất khẩu lớn nhất thế giới này có thể mở rộng cửa cho cà phê Việt.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Tuấn Việt, cơ hội đó không tự động biến thành thành công. “Khẩu vị cà phê Mỹ và Việt Nam chưa gặp nhau. Cái ta có và cái họ cần hiện chưa khớp. 85% cà phê Việt Nam là Robusta, trong khi người Mỹ quen uống Arabica. Nói cách khác, lợi thế thuế chỉ là một phần, còn phần quyết định nằm ở năng lực thích ứng của chúng ta.”
Theo ông Việt, thay vì chỉ trông chờ vào ưu đãi thuế, doanh nghiệp Việt cần chủ động tái cấu trúc chuỗi giá trị, từ vùng trồng đến chế biến. "Muốn bước vào thị trường Mỹ, thị trường khó tính và chuẩn hóa cao, chúng ta phải thay đổi tư duy xuất khẩu", ông Việt nhấn mạnh.
Thứ nhất, hợp tác với các nhà rang xay và công ty chế biến quốc tế là hướng đi tất yếu. Những đối tác này am hiểu khẩu vị người tiêu dùng Mỹ, có công nghệ chế biến hiện đại và hệ thống phân phối toàn cầu. Liên kết với họ, doanh nghiệp Việt không chỉ bán hạt, mà còn bán được sản phẩm cà phê có giá trị gia tăng cao.
Chuyên gia VIETGO nhấn mạnh lợi thế chỉ bền vững khi Việt Nam biết chuyển hóa cơ hội thành năng lực thực chất, nghĩa là nâng chuẩn chất lượng, đầu tư chế biến sâu và tăng khả năng đáp ứng tiêu chuẩn nhập khẩu quốc tế. Ảnh: Đức Thuận
Thứ hai, mở rộng vùng trồng Arabica là chiến lược dài hạn. Những vùng như Lâm Đồng, Sơn La hay Quảng Trị có điều kiện tự nhiên phù hợp để phát triển dòng cà phê này. Khi tỷ lệ Arabica trong tổng sản lượng tăng lên, Việt Nam sẽ có thể cung ứng song song hai loại cà phê chính của thế giới điều mà hiện chỉ vài quốc gia làm được.
Thứ ba, đầu tư cho thương hiệu và câu chuyện văn hóa cà phê Việt. Người Mỹ uống cà phê không chỉ vì vị, mà còn vì câu chuyện đằng sau ly cà phê: ai trồng, ở đâu, theo quy chuẩn nào. "Nếu muốn bước ra thế giới, cà phê Việt phải có câu chuyện về đất, về người, về hành trình hạt cà phê từ nông trại đến tách cà phê buổi sáng. Câu chuyện của cà phê Trung Nguyên là một điển hình, Việt Nam cần nhiều câu chuyện như vậy và nhiều doanh nghiệp biết kể chuyện", ông Việt chia sẻ.
Theo chuyên gia Nguyễn Tuấn Việt, dù tình thế thuận lợi, Việt Nam sẽ không thể đón nhận lợi ích ngay lập tức. "Ngành cà phê là chuỗi liên kết dài, không thể chỉ sau một chính sách mà thay đổi ngay. Chúng ta cần 1 - 2 năm để thích ứng, từ khâu hợp tác, liên kết sản xuất, chế biến cho tới xây dựng hệ thống phân phối và niềm tin với đối tác".
Trong ngắn hạn, ông Việt dự báo lượng xuất khẩu sang Mỹ có thể tăng, nhưng chủ yếu ở mảng cà phê Robusta rang xay hoặc cà phê hòa tan, những sản phẩm trung gian phù hợp với thị hiếu bình dân. Trong dài hạn, khi vùng trồng Arabica được mở rộng và doanh nghiệp Việt hợp tác sâu hơn với các nhà rang xay toàn cầu, xuất khẩu cà phê Việt có thể đạt bước nhảy vọt, thậm chí vươn lên vị trí số 1 thế giới và giữ vững được nó.
"Brazil đang gặp bất lợi về thuế và chi phí logistics, trong khi Việt Nam có nguồn cung ổn định, giá cạnh tranh và được hưởng nhiều hiệp định thương mại tự do. Đây là cơ hội vàng để chúng ta chuyển từ xuất khẩu số lượng sang xuất khẩu giá trị", ông Việt nhận định.
Tuy nhiên, ông Việt cũng nhấn mạnh: "Đây không phải cuộc đua ngắn hạn. Để thực sự vươn lên, ngành cà phê Việt cần tái định vị chính mình từ ‘nhà cung cấp hạt cà phê’ thành ‘quốc gia cà phê’, nơi hội tụ cả trồng trọt, chế biến, xuất khẩu và sáng tạo giá trị văn hóa".
Nếu nhìn từ góc độ lịch sử, đây là thời điểm hiếm có khi dòng chảy thương mại thế giới đang chuyển hướng có lợi cho Việt Nam. Mỹ thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất toàn cầu có thể trở thành cánh cửa để Việt Nam bứt phá, thoát khỏi vị thế “nguyên liệu giá rẻ” và tiến lên nhóm quốc gia xuất khẩu giá trị cao.
"Không có cơ hội nào dành cho những ai chỉ đứng nhìn. Chính sách thuế của Mỹ có thể là đòn bẩy, nhưng người quyết định kết quả cuối cùng vẫn là doanh nghiệp Việt", Tổng Giám đốc Công ty Xúc tiến Xuất khẩu VIETGO lưu ý.
