Đông Nam Á 2025: Thuận nghịch đan xen

Nhìn lại năm 2025, đây là thời điểm đánh dấu tròn 10 năm xây dựng Cộng đồng Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cũng như ASEAN chuẩn bị bước sang giai đoạn phát triển mới. Những "trái ngọt" trong tiến trình xây dựng Cộng đồng suốt một thập niên qua tạo điều kiện để ASEAN mở khóa tiềm năng mới, mở rộng không gian phát triển và nâng cao uy tín, vị thế trên trường quốc tế.

Trước hết, ASEAN đã xác lập khuôn khổ chiến lược cho hợp tác trong hai thập niên tiếp theo với việc thông qua Tầm nhìn 2045, các chiến lược về chính trị-an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội và kết nối cùng hàng chục văn kiện nhằm cụ thể hóa cam kết, mở ra một chương phát triển mới trong hành trình liên kết khu vực, thể hiện quyết tâm chuyển tầm nhìn thành hành động của các nước hướng tới một Cộng đồng ASEAN tự cường, năng động, sáng tạo và lấy người dân làm trung tâm. Các văn kiện chiến lược đều kế thừa và phát huy các thành quả đạt được, giữ vững giá trị cốt lõi của ASEAN, đồng thời mở ra nhiều cơ hội và tiềm năng hợp tác nội khối cũng như ngoại khối.

Cùng với đó, quyết định chính thức kết nạp Timor-Leste trở thành thành viên thứ 11 của ASEAN là một dấu mốc đáng nhớ, đánh dấu bước mở rộng mới của ASEAN sau gần 30 năm, thể hiện sức sống, sức hấp dẫn và tính bao trùm của Hiệp hội. Sự bổ sung này rất đúng thời điểm, không chỉ là bước mở rộng mới của ASEAN về địa lý mà còn mở rộng không gian phát triển, tạo thêm thế và lực mới cho liên kết và kết nối khu vực, thúc đẩy hội nhập, củng cố tính gắn kết, gia tăng sức mạnh tập thể của ASEAN.

Không thể phủ nhận rằng giữa bối cảnh biến động địa chính trị, địa kinh tế phức tạp của năm 2025, vai trò và giá trị của ASEAN ngày càng được coi trọng. Các cơ chế của ASEAN liên tục nhận được sự ủng hộ, quan tâm và tham gia của các đối tác, nhất là các nước lớn, cho thấy ASEAN tiếp tục phát huy năng lực “quy tụ”, khả năng điều hòa, thích ứng linh hoạt và duy trì cân bằng trong các mối quan hệ đối tác. Không phải tự nhiên khi đông đảo lãnh đạo cấp cao các nước đối tác và các tổ chức quốc tế từ Tổng thống Hoa Kỳ, Thủ tướng Trung Quốc đến Tổng thư ký Liên hợp quốc, Chủ tịch Hội đồng châu Âu... lại tham gia chuỗi các hội nghị cấp cao ASEAN. Càng chẳng phải ngẫu nhiên khi ASEAN thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với New Zealand, nâng cấp Hiệp định thương mại tự do (FTA) với Trung Quốc, nhất trí khởi động trao đổi nâng cấp FTA với Hàn Quốc trong năm 2026, đẩy nhanh hoàn tất đàm phán FTA với Canada trong năm 2026, nghiên cứu đàm phán FTA với Liên minh châu Âu (EU) và Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (GCC)... Tất thảy đều xuất phát từ tầm quan trọng của ASEAN trong chính sách của các đối tác cũng như vị thế của ASEAN với tư cách là một động lực tăng trưởng, một mắt xích không thể thiếu trong chuỗi cung ứng, kết nối thương mại và đầu tư toàn cầu.

Tuy nhiên, 2025 không hẳn là một năm trải đầy hoa hồng đối với Đông Nam Á. Dẫu cho một năm cũ sắp khép lại, những khó khăn vẫn còn in hằn. Thiên tai dường như đã không còn là biệt lệ với bất kỳ khu vực địa lý nào, nhất là khi thế giới bước vào một thời kỳ khí hậu khó lường hơn bao giờ hết. Động đất tại Myanmar hay thời tiết cực đoan nghiêm trọng nhất trong nhiều thập niên với mưa lũ kỷ lục, sạt lở đất dồn dập từ Indonesia, Malaysia, Philippines đến Thái Lan, Việt Nam đã cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người, "cuốn phăng" nhiều tỷ USD, đặt ra thách thức không nhỏ đối với một trong những khu vực tăng trưởng năng động, nhanh nhất thế giới. Trong khi cuộc khủng hoảng tại Myanmar vẫn chưa đi đến một giải pháp toàn diện, căng thẳng biên giới giữa Campuchia và Thái Lan bùng phát khiến cộng đồng quốc tế không khỏi quan ngại sâu sắc.

Khách quan mà nói, trải qua nhiều thăng trầm với biết bao biến chuyển của tình hình thế giới trong mấy thập niên qua, các quốc gia Đông Nam Á-dưới “mái nhà chung” ASEAN đã không ngừng trưởng thành và lớn mạnh. Những bài học lịch sử về chung tay thúc đẩy các giá trị của đối thoại, hợp tác, chủ nghĩa đa phương, thượng tôn pháp luật, nâng cao sự chủ động và khả năng thích ứng để nắm bắt cơ hội, hóa giải thách thức luôn vẹn nguyên giá trị với các quốc gia Đông Nam Á, nhất là trước “vạn biến” của thời cuộc hiện nay.

“Sông, núi, biển không ngăn cách mà gắn kết chúng ta trong tình hữu nghị, hợp tác và giao thương”. Những hình dung được phác họa cách đây gần 30 năm chính là “kim chỉ nam” để các quốc gia Đông Nam Á chung tay xây dựng một tương lai mà cả khu vực có thể tự hào, một tương lai thống nhất trong đa dạng, một tương lai mà mọi người dân đều có thể được hưởng lợi ích từ hòa bình, an ninh và thịnh vượng.