3 đề tài khoa học cấp cơ sở về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo được phê duyệt nghiên cứu

Các đề tài lần này tập trung vào những vấn đề thiết thực trong công tác thanh tra, xử lý vi phạm hành chính và phối hợp giữa Thanh tra Chính phủ với chính quyền địa phương trong giải quyết khiếu nại, tố cáo

Uỷ quyền tiếp công dân của thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước

Đề tài của ThS Đặng Thuỳ Trâm nhấn mạnh vai trò quan trọng của tiếp công dân trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tiếp công dân không chỉ là thủ tục hành chính mà còn phản ánh trách nhiệm, năng lực điều hành và mức độ gần dân của bộ máy hành chính, đặc biệt là vai trò của người đứng đầu.

Luật Tiếp công dân 2013 quy định rõ trách nhiệm của Chủ tịch UBND các cấp và thủ trưởng cơ quan hành chính trong việc trực tiếp tiếp công dân định kỳ, đồng thời không cho phép ủy quyền. Người đứng đầu là chủ thể có thẩm quyền cao nhất, đủ khả năng giải quyết dứt điểm các vụ việc phức tạp, đồng thời thể hiện sự tôn trọng và trách nhiệm đối với nhân dân.

Trong thực tế, do khối lượng công việc lớn, việc ủy quyền hoặc phân công cấp phó tiếp công dân vẫn phổ biến. Luật chưa quy định cụ thể điều kiện, phạm vi và giới hạn của việc ủy quyền, dẫn đến tình trạng áp dụng tùy tiện hoặc lạm dụng để né tránh trách nhiệm. Báo cáo của Chính phủ năm 2024 cho thấy tỷ lệ thủ trưởng trực tiếp tiếp công dân chưa bảo đảm, việc ủy quyền tiếp công dân tại nhiều bộ, ngành, địa phương vẫn còn cao, làm giảm hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Thực trạng này khiến khiếu kiện kéo dài, vượt cấp, xói mòn niềm tin của nhân dân và chưa đáp ứng yêu cầu về trách nhiệm người đứng đầu theo chủ trương của Đảng. Do đó, nghiên cứu đề tài này là cần thiết nhằm làm rõ cơ sở pháp lý, thực tiễn và đề xuất giải pháp hoàn thiện cơ chế tiếp công dân, bảo đảm kỷ cương pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Nâng cao hiệu quả công tác xử phạt vi phạm hành chính của chính quyền cấp cơ sở

Đề tài của bà Trần Lan Hương tập trung vào tình hình vi phạm hành chính (VPHC) ngày càng diễn biến phức tạp trong các lĩnh vực: đất đai, môi trường, khoáng sản, xây dựng, giao thông, trật tự an toàn xã hội, an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý VPHC năm 2025 đã mở rộng thẩm quyền xử phạt cho Chủ tịch UBND cấp xã, cho phép áp dụng nhiều hình thức xử phạt như phạt tiền, tịch thu tang vật, đình chỉ hoạt động, buộc khắc phục hậu quả. Việc tăng thẩm quyền cho cấp cơ sở giúp cải cách thủ tục, nâng cao tính kịp thời trong xử lý vi phạm, giảm tải cho cấp trên và tạo điều kiện cho chính quyền cơ sở chủ động xử lý các vi phạm nhỏ, lẻ phát sinh tại địa phương.

Tuy nhiên, công tác thi hành pháp luật về xử phạt VPHC của chính quyền cấp cơ sở còn gặp nhiều khó khăn. Hệ thống văn bản pháp luật chồng chéo, thiếu thống nhất, dẫn đến cách hiểu và áp dụng khác nhau giữa địa phương. Một số mâu thuẫn còn tồn tại giữa Luật sửa đổi 2025 và Nghị định 68 về điều kiện hủy quyết định xử phạt trong trường hợp vi phạm thủ tục quan trọng. Các quy định về tình tiết giảm nhẹ theo Luật năm 2012 mang tính định tính, thiếu hướng dẫn cụ thể.

Sự phối hợp giữa các ngành trong xử lý VPHC chưa chặt chẽ; công tác kiểm tra, thanh tra và thống kê báo cáo chưa đồng bộ, thiếu chính xác. Việc áp dụng hình thức tịch thu tang vật còn gặp khó khăn do thiếu bến bãi, kho lưu giữ. Đội ngũ cán bộ còn hạn chế về số lượng, chất lượng và chủ yếu kiêm nhiệm. Công tác tuyên truyền pháp luật còn hình thức, thiếu chiều sâu, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ xử lý VPHC còn thiếu thốn, ảnh hưởng đến hiệu quả phát hiện và xử lý vi phạm.

Từ thực trạng này, việc nghiên cứu đề tài là cần thiết. Đề tài tập trung vào ba nội dung: các vấn đề chung về xử phạt VPHC; thực trạng pháp luật và thực tiễn; quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xử phạt VPHC của chính quyền cấp cơ sở.

 Nâng cao hiệu quả phối hợp giữa Thanh tra Chính phủ và chính quyền cấp tỉnh trong giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp kéo dài

Đề tài của bà Đậu Thị Hiền tập trung vào kiểm tra, rà soát và giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài, vốn là trọng tâm của ngành Thanh tra và các địa phương. Trong những năm qua, Thanh tra Chính phủ triển khai nhiều kế hoạch quan trọng như Kế hoạch số 363/KH-TTCP và Kế hoạch số 96/KH-TTCP nhằm giải quyết các vụ việc đông người, kéo dài, vượt cấp lên Trung ương.

Kết quả đã cơ bản giải quyết 203/226 vụ việc, đạt tỷ lệ 89,8%; 23 vụ việc còn gặp khó khăn về chính sách, pháp luật hoặc đã khởi kiện ra tòa. Việc này giúp đảm bảo ổn định xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, đồng thời xử lý nghiêm các hành vi cố tình chây ỳ, lợi dụng khiếu kiện.

Thanh tra Chính phủ đang chủ trì sửa đổi, bổ sung Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, tập trung cơ chế tiếp công dân trực tuyến, quyền hạn người giải quyết khiếu nại lần hai, trách nhiệm thủ trưởng đơn vị và xử lý các trường hợp không tham gia đối thoại. Việc hoàn thiện pháp luật có tác động trực tiếp đến hiệu quả phối hợp giữa Thanh tra Chính phủ và chính quyền cấp tỉnh trong giải quyết vụ việc phức tạp, kéo dài.

Tuy nhiên, thực tiễn phối hợp vẫn còn hạn chế. Một số địa phương chưa rà soát đầy đủ vụ việc để phối hợp với Thanh tra Chính phủ; việc tiếp công dân, đảm bảo an ninh trật tự, tuyên truyền pháp luật, tổ chức đối thoại và cung cấp thông tin, tài liệu còn chưa kịp thời, đầy đủ, dẫn đến một số vụ việc kéo dài, chưa được xử lý hiệu quả.

Do đó, nghiên cứu đề tài này là cần thiết nhằm đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả phối hợp, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, ổn định trật tự xã hội và tăng cường hiệu lực công tác thanh tra.

Hội đồng đánh giá, các đề tài trình bày đã phản ánh những vấn đề thực tiễn, cấp thiết trong hoạt động thanh tra, xử lý vi phạm hành chính và phối hợp giải quyết khiếu nại, tố cáo. Chúng làm rõ cơ sở pháp lý, thực tiễn và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả, bảo đảm kỷ cương pháp luật, tăng cường trách nhiệm người đứng đầu, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước. Việc triển khai nghiên cứu những đề tài này sẽ góp phần xây dựng nền thanh tra hiện đại, chuyên nghiệp, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ quyền lợi của người dân.

Trên cơ sở đó, Hội đồng thống nhất các đề tài được triển khai nghiên cứu trong năm 2026.